گزارش مجلس ایران دات كام؛
مجلس، پیشگام حکمرانی شیشه ای
به گزارش مجلس ایران دات کام، برخی نمایندگان مجلس در حالی برای شفاف سازی آرای خود داوطلبانه اقدام نموده اند که طرح شفافیت هنوز در مجمع تشخیص مصلحت در فرایند قانون گذاری گیر افتاده و منتقدان و مخالفان سرسختی مقابل خود دارد.
خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست – زینب رجایی: اواسط تعطیلات نوروزی ۱۴۰۲ خبر جدیدی در رابطه با «طرح شفافیت» منتشر گردید و بار دیگر این وعده خبرساز مجلس یازدهم را به تیتر رسانه ها تبدیل کرد. وعده ای که بعد از شروع به کار مجلس یازدهم، جایگاه آن در جامعه از یک «وعده انتخاباتی» به یک «مطالبه مردمی» تغییر پیدا کرد.
چهارشنبه نهم فروردین ماه «مالک شریعتی» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توئیتر خبر از شروع به کار «سامانه شفافیت آرای نمایندگان» داد. بنا بر آنچه شریعتی نوشت این سامانه به صورت آزمایشی فعالیت خویش را شروع کرده است.
شریعتی در ادامه این توئیت می گوید: «به تدریج آرای نمایندگان بیشتری اضافه خواهد شد و ان شاءالله بعد از ابلاغ قانون شفافیت قوای سه گانه، رسماً فعالیت خواهد نمود و آرای مهمی همچون برنامه هفتم، اصلاح قانون انتخابات، مالیات سوداگری و… شفاف می شود.»
اگرچه انتشار این خبر سبب شد بار دیگر نام شفافیت بر سر زبان ها بیفتد، اما شروع به کار «سامانه شفافیت آرای نمایندگان» در روزهای تعطیلات نوروزی، تا حدی مانع از انعکاس اخبار در ارتباط با آن شد.
طرحی که مجلس دهم از پس آن برنیامد
شفافیت، موضوعی بود که از همان روزهای اول توجه نگاه مردم را جلب کرد و مورد استقبال رسانه های بسیاری قرار گرفت که از منظرهای مختلف به آن پرداختند. اما بر خلاف تصور غالبی که این روزها شفافیت را وعده انتخاباتی مجلس یازدهم می شناسد، باید یادآوری کرد که این مورد تنها از جانب مجلس یازدهم مطرح نشده است.
پیشینه طرحی در خصوص «شفافیت آرای نمایندگان» به مجلس قبل برمی گردد؛ مجلس دهم! دوره ای که نمایندگانش باوجود چکش کاری های بسیار، بر سر این مورد به اتفاق نظر نرسیدند. پیشینه طرحی در خصوص «شفافیت آرای نمایندگان» به قبل برمی گردد؛ مجلس دهم! دوره ای که نمایندگانش باوجود چکش کاری های بسیار، بر سر این مورد به اتفاق نظر نرسیدند و در نهایت در جریان رسیدگی به این طرح، که با «یک فوریت» مورد بررسی قرار گرفته بود، آنرا به تصویب نرساندند.
در پی آنکه شفافیت در صحن رای نیاورد، نمایندگان مجلس دهم طرح جدیدی نوشتند و برای نخستین بار مبحث «شفافیت تمام نهادهای تصمیم گیر» را مورد بحث قرار دادند؛ به دنبال تدوین طرح جدید، بررسی طرحی تحت عنوان «شفافیت آرای نظام تقنینی» آغاز شد؛ اما شرط و شروط مجلس دهم برای سایر دستگاههای قانون گذار هم نتوانست شفافیت را به متن قانون تبدیل کند.
پس از آنکه «معاونت تطبیق قوانین مجلس»، طرح شفافیت آرای نظام تقنینی را مغایر با اصول ۱۰۸ و ۱۱۲ قانون اساسی اعلام کرد، مجلس دهم دیگر نتوانست گامی در این راه بردارد. شفافیت پشت درب اجرایی شدن باقی ماند تا دور جدیدی از نمایندگان، سکّان قانون گذاری را در دست بگیرند.
اگرچه مجلس یازدهم هم همچون سایر دوره ها با تاکید بر چندین وعده در بهارستان، کار خود شروع کرد، اما این «شفافیت» بود که به تدریج بعنوان اصلی ترین وعده شناخته شد، بطوریکه به تدریج نام شفافیت هم تراز با مجلس یازدهم در رسانه ها و محافل سیاسی به گوش می رسید.
اما و اگر برخی نمایندگان برای تحقق وعده انتخاباتی
با جان گرفتن باردیگر شفافیت، منتقدان و مخالفان این طرح هم موانع، معایب و چالش های جدی تری در رابطه با این طرح را عنوان کردند، نگرانی های آنها در رابطه با تبعات شفافیت در بسترهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما نتیجه نشان میدهد شفافیت حامیان و موافقانی دارد که به مراتب سرسخت تر از مخالفت و منتقدانش هستند.
«مجتبی رضاخواه» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر در این زمینه می گوید: «موضوع شفافیت از آغاز شروع به کار مجلس یازدهم در دستور کار قرار داشت. مجلس یازدهم قصد داشت این تابو را بشکند که آرا باید به صورت مخفیانه دریافت شوند. مسیر شفافیت، چالش های بسیار زیادی داشت، البته برخی چالش هایی که مطرح می شد هم کارشناسی شده بود.»
مخالفان و منتقدان شفافیت، کسانی که به وقت انتخابات، با وعده شفافیت از مردم رای گرفته اند؛ حالا که بر کرسی بهارستان تکیه زده اند، با اما و اگرهای بسیار، دست رد به سینه این مطالبه اجتماعی می زنند وی تصریح می کند: «اختلاف نظرهایی بسیاری در رابطه با شفافیت وجود داشت، همچون آنکه شفافیت آرا به چه نحو باید اجرایی شود؟ آیا اجرای این طرح عوارضی به دنبال خواهد داشت؟ همینطور این سوال مطرح بود که امکان دارد شفافیت مجلس را به سمت پوپولیستی شدن بکشاند یا بالعکس، منجر می شود که کارشناسی بیشتری روی تصمیمات صورت بگیرد؟!»
به نظر می رسد آنچه رضاخواه در رابطه با نگرانی ها و چالش ها می گوید، همان موضوع هایی است که مخالفان و منتقدان شفافیت، از بطن مجلس در رابطه با این طرح عنوان می کنند. کسانی که به وقت انتخابات، با وعده شفافیت از مردم رای گرفته اند و حالا که بر کرسی بهارستان تکیه زده اند، با اما و اگرهای بسیار، دست رد به سینه این مطالبه اجتماعی می زنند.
آنها گرچه خویش را حامی شفافیت معرفی می کنند؛ اما در موضع گیری ها و اظهار نظرها، با نادیده گرفتن مزایای این طرح، صرفا به بیان تبعات احتمالی آن می پردازند. «مهدی باقری» نماینده مردم زنجان در مجلس شورای اسلامی در رابطه با شفافیت می گوید: «این طرح حاوی تبصره های است که عقلانیت را از مجلس خواهد گرفت، با تصویب این طرح منافع ملی را زیر سوال خواهیم برد. ما مدافع شفافیت هستیم، اما با بسترهای مناسب! تا آن زمان که احزاب قوی نباشند نمایندگان منافع منطقه ای را بر منافع ملی ترجیح می دهند. گروههای فشار در شهرستان ها، فشار می آورند که این طرح تصویب شود.»
شفافیت کیفیت حکمرانی را افزایش می دهد
رضاخواه نگرانی برخی منتقدان در خصوص تبعات پوپولیستی شفافیت این گونه پاسخ می دهد: «شفافیت می تواند کمک نماید که از لحاظ کارشناسی آرای پخته تری داده شود. وقتی آرا شفاف باشد نمایندگان می دانند نظر آنها زیر ذره بین رسانه ها و فضای مجازی قرار می گیرد، ازاین رو باید قابلیت دفاع محکم و مستدل داشته باشد. چنین شرایطی کمک می نماید که از منظر کارشناسی شاهد آرای با اجرای شفافیت و کنکاش روی مبحث در رسانه ها، میتوان منجر به روشن شدن افکار عمومی شد. اساسا به مرور این اصل در جامعه جا می افتد که حتی اگر جمع کثیری مطالبه ای داشته باشند، امکان دارد آن مبحث بر خلاف منافع ملی باشد، ازاین رو نباید صرفا به سبب عوام گرایی، از آن حمایت کرد پخته تری باشیم.»
او تصریح می کند: «البته همانطور که گفته شد در این راه چالش هایی خواهیم داشت. برای مثال امکان دارد مطالبه ای از جانب قشر یا گروهی از مردم مطرح شود و نماینده احساس کند اگر با این مطالبه همراهی نکند، روی محبوبیت یا آرای وی در انتخابات بعد تاثیر منفی بگذارد.»
رضاخواه در رابطه با چالش دیگری از اجرای شفافیت توضیح می دهد: «حتی امکان دارد مطالبه ای از جانب جمع کثیری مطرح شود اما مخالف منافع ملی باشد یا حقوق بخشی از جامعه را تضییع کند، در چنین صورتی این نگرانی وجود دارد که نمایندگان با مطالبه مذکور، باوجود تعارض با منافع ملی باتوجه به آنکه از جانب جمع کثیری مطرح می شود، موافقت کنند.»
وی این چالش ها را در نهایت کارساز می داند و معتقد است: «حتی در چنین شرایطی نیز، با اجرای شفافیت و کنکاش روی مبحث در رسانه ها میتوان منجر به روشن شدن افکار عمومی شد. در این فرایند، اساسا به مرور این اصل در جامعه جا می افتد که حتی اگر جمع کثیری مطالبه ای داشته باشند، امکان دارد آن مبحث بر خلاف منافع ملی باشد، ازاین رو نباید صرفا به سبب عوام گرایی، از آن حمایت کرد. ازاین رو در نهایت فرایند شفافیت کیفیت حکمرانی را افزایش خواهد داد.»
رسانه ها؛ تعیین کننده نتیجه شفاف سازی
به نظر می رسد رسانه های رسمی و غیررسمی، اهرمی هستند که پس از اجرای تمام و کمال شفافیت می توانند با آگاهی سازی، از تبعات پوپولیستی آن جلوگیری نمایند یا در نقطه مقابل، با ایجاد امواج شفافیت، در مجمع تشخیص مصلحت در دست بررسی می باشد. بهترین کاری که مجلس در این شرایط می توانست انجام دهد این بود که آرای نمایندگان داوطلب در اختیار مردم قرار دهد خبری و فشار بر نمایندگان امکان دارد شفاف سازی را از یک عنصر مولد اعتماد اجتماعی به یک تخریب گر تبدیل کنند.
رضاخواه با تأکید بر اهمیت نقش رسانه ها می گوید: «قطعا چالش های بسیاری در این راه وجود دارند اما فکر می کنم رسانه ها و فضای مجازی می تواند به آن بپردازند و این رسیدگی اساسا به تنویر افکار عمومی کمک می نماید. در این صورت است که آنچه بعنوان چالش و نگرانی مطرح می شود، می تواند در فضای مجازی و رسانه ای مورد بحث قرار بگیرد و از این طریق منجر به کارشناسی بیشتر شود.»
وی عنوان می کند: «این ها موضوع هایی بود که در جلسات متعدد، در کمیسیون های مختلف بخصوص در کمیسیون آیین نامه داخلی مورد بحث قرار گرفت و در صحن علنی مجلس هم بررسی گردید. همانطور که می دانید بار اول که طرح به صحن آمد از آنجائیکه منجر به تغییر آیین نامه داخلی مجلس می شد به دو سوم آرا نیاز داشت و تنها با اختلاف سه رای نتوانست تصویب شود. پس از این مرحله، طرح جایگزینی به جای شفافیت آرای نمایندگان عنوان شد که شفافیت را صرفا مختص به مجلس نمی دانست و معتقد بود که همه تصمیماتی که در زندگی مردم تأثیرگذار است باید مشمول شفافیت شوند.»
رضاخواه جزئیات شرایط کنونی شفافیت را این طور بازگو می کند: «این طرح هم اکنون در مجمع تشخیص مصلحت در دست بررسی قرار دارد و هنوز نهایی نشده است. در هر صورت بهترین کاری که مجلس در این شرایط می توانست انجام دهد این بود که آرای نمایندگان را به صورت داوطلبانه در اختیار مردم قرار دهد.»
چه کسی به دنبال تبلیغات است؟
بنا بر آمار، هم اکنون بیشتر از هفتاد نفر از نمایندگان به صورت داوطلبانه آرای خویش را روی سایت trvotes.parliran.ir به اطلاع عموم رسانده اند. بنظر می رسد هدف مجلس یازدهم از این اقدام داوطلبانه برای شفاف سازی آن است که قدم دیگری در راه شفافیت بردارد. با این وجود گروهی از منتقدان و مخالفان مجلس یازدهم بر این عقیده اند که برپا کردن باردیگر سرمایه داری و صدای شفافیت، اقدامی تبلیغاتی برای انتخابات پیش رو است.
شفافیت هزینه هایی دارد و امکان دارد سبب شود برخی افراد در انتخابات آینده شکست بخورند! این طور نیست که یک کار انتخاباتی انجام شده باشد. پیش بردن شفافیت شهامت لازم داشت آنها با تاکید بر این استدلال که نمایندگان با عمومی کردن داوطلبانه آرای خود در صحن مجلس، آرای مردم را در دور بعدی انتخابات خریداری می کنند، انتقادات تند و تیزی را ضد وکلای ملت و طرح صیانت به میان می آورند. رضاخواه در پاسخ به این گروه از منتقدان می گوید: «اگر این کار یک اقدام انتخاباتی است چرا دوره های قبلی مجلس این کار را نکردند؟ اگر شفافیت در همین سطح شهامت و جرأت لازم نداشت، چرا نمایندگان قبلی این اقدام تبلیغاتی را انجام ندادند؟ اساسا این اقدام هزینه هایی دارد که حتی امکان دارد سبب شود برخی افراد در انتخابات آینده شکست بخورند! این طور نیست که یک کار انتخاباتی انجام شده باشد. پیش بردن شفافیت شهامت لازم داشت.»
وی همینطور در رابطه با به تأخیر افتادن و طولانی شدن فرایند رسیدگی به طرح شفافیت اظهار می کند: «آیا مجلس سبب شده این تأخیر به وجود بیاید که در روزهای پایانی شفافیت در این مرحله باقی بماند؟ آیا همه مشکلات به گردن مجلس است؟ یا اتفاقاتی خارج از اختیار مجلس انجام شده است؟ در شرایط امروز، وقتی طرح شفافیت قوای سه گانه در مجمع تشخیص مصلحت است و بر مبنای روال قانونی تا آن زمان که مجمع تشخیص این طرح را به مجلس نفرستد از دست مجلس کاری برمی آید؟»
او ادامه می دهد: «وقتی این فرایند طولانی شده است، نمایندگان حامی و موافق شفافیت به دنبال آن برآمدند باتوجه به اهمیت شفافیت، آنرا فارغ از بروکراسی اداری و در سطح اختیارات خودشان، به صورت اختیاری اجرایی کنند ازاین رو آرای خویش را داوطلبانه منتشر نموده اند.»
نگرانی ها برای شفافیت گزینشی! برخی نگران آن هستند که نمایندگان و مسؤلان در حالی از شفافیت بعنوان برگی زرین از کارنامه خود یاد کنند که در موارد حساس و حائز اهمیت خبری از آن نباشد و در مسائل فاقد اهمیتی که برای پیگیری آن برای اغلب جامعه موضوعیتی ندارد، جزئیات آرا منتشر شود. رضاخواه در پاسخ به سوالی در خصوص این که آیا بعد از قانونی شدن شفافیت شاهد رای گیری های کاغذی و غیرشفاف خواهیم بود؟ می گوید: «اگر قرار بر رای گیری غیرشفاف باشد نیازی به برگزاری رای گیری به صورت کاغذی نیست، می تواند الکترونیکی صورت گیرد و جزئیات آن برای عموم منتشر نشود. باید بدانیم که همیشه استثنا وجود دارد و ممکن جایی لزوم داشته باشد که آرا منتشر نشوند؛ در رابطه با موارد استثنا هیئت رئیسه مجلس به صورت موردی تصمیم گیری می کند که جزئیات رای گیری منتشر شود یا خیر.»
وی معتقد است: «نمی شود و نباید به خاطر برخی استثناها، کلیت مبحث را نادیده گرفت و اهمیت و لزوم آنرا انکار کرد. البته همان موارد استثنایی هم به مرور زمان می تواند مورد بررسی کارشناسی قرار بگیرد. از سوی دیگر رسانه ها می توانند به مرور به افرادی بپردازند که با استدلال کارشناسی و برای پشتیبانی از منافع ملی، رأیی می دهند که امکان دارد منجر به کاهش محبوبیت آنها شود.»
حامیان و مدافعان شفافیت کماکان براین باورند که در سایه شفاف سازی، نماینده باید استدلال کافی برای دفاع از نظر مثبت یا منفی خود داشته باشد؛ ازاین رو به مرور کسانی انتخاب شوند که استدلال بهتری دارند و موضوعات را از منظر کارشناسی بررسی می کنند؛ از سوی دیگر آنها که تصمیمات غیر قابل دفاع دارند از چرخه تصمیم گیری و تصمیم سازی خارج خواهند شد.
برخی دیگر هم معتقدند این مجلس بوده که حرف از شفافیت زده و حتی اگر مقرر است همه دستگاه ها و نهادها مشمول این قانون شوند، باز هم مجلس باید در این راه پیشگام باشد؛ نه آنکه در پایان صف بایستد و با شرط و شروط برای سایر نهادها بعد از آنها وارد این راه شود. ازاین رو از نگاه این عده، اقدام داوطلبانه نمایندگان در خصوص شفاف سازی آرا گامی صحیح بوده است.
«حسین محمدصالحی» نماینده مردم فریدون شهر در مجلس شورای اسلامی هم قبل از این به خبرنگار مهر می گوید: «اگر مقرر است شفافیت محقق شود، نمایندگان باید آغازگر آن باشند و درست نیست که بگویند اگر فلان نهاد و یا دستگاه شفافیت را اجرا کنند، ما هم اجرا می کنیم» و تاکید می کند: «مجلس ابتدا باید شفافیت را از خودش آغاز کند.»
او همینطور بر این عقیده است که علت مخالفت برخی نمایندگان با طرح شفافیت آن است که آنان می خواهند آزادانه در مجلس رای دهند و نمی خواهند تحت فشار هیچ گروهی قرار گیرند و در این زمینه می گوید: «برخی از گروههای فشار به دنبال آن هستند تا پس از تصویب طرح شفافیت، نمایندگان را به سبب آرا و اقداماتی که انجام دادند، تحت فشار قرار دهند. البته این مساله دلیل موجهی برای آن نیست که طرح شفافیت آرای نمایندگان بدون نتیجه بماند.»
مزایای شفافیت بر معایبش می چربد!
علاوه بر آنکه هم اکنون بنا بر خروجی اخبار و رسانه ها از نهادهای مختلف، بیشترین میزان شفافیت در مجلس وجود دارد که مذاکرات صحن آن به غیر از موارد خاص از راه رادیو، تلویزیون و رسانه ها به صورت زنده پخش می شود، اقدام داوطلبانه نمایندگان برای شفاف سازی آرا میزان شفافیت در این نهاد قانون گذار را افزایش خواهد داد. اما همانطور که گفته شد شفافیت بعد از کشمکش میان مجلس و شورای نگهبان در مجمع تشخیص مصلحت نظام، گرفتار بروکراسی اداری شده و هنوز بعنوان یک قانون اجرایی نشده است.
حامیان و مدافعان شفافیت کماکان براین باورند که: «اگرچه ممکن شفافیت در کوتاه مدت، چالش ها و معایبی داشته باشد، اما در طولانی مدت اساسا مزایایی دارد که به معایب آن می چربد.» رضاخواه در رابطه با زمان تعمیم شفافیت و اجبار همه نمایندگان به این اقدام جزئیات مسیر را بازگو می کند: «اگر بخواهیم شفافیت به قانون تبدیل و از حالت داوطلبانه بیرون برود، مجمع تشخیص مصلحت نظام باید نظر خویش را نهایی کند و آنرا به مجلس شورای اسلامی بفرستد. نمایندگان هم بنا بر نیاز، امکان دارد تغییر یا اصلاحاتی اعمال کنند و باردیگر آنرا به شورای نگهبان می فرستند تا در نهایت به صورت یک قانون به مرحله اجرایی برسد.»
مسیر پیش روی شفافیت، برای آنکه در قامت یک قانون ظاهر شود و حکمرانی در کشور را به اتاقی شیشه ای مبدل سازد، مسیری پر چالش است که علاوه بر منتقدان سرسخت و مخالفان جدی، اما و اگرهای بسیاری هم دارد؛ اما با همه اینها اگر این مسیر پیموده شود و شفافیت حتی با حداکثر مخالف ممکن به مرحله اجرا برسد، سایرین موظف می باشند بنا بر قانون با آن همراهی کنند. گرچه حامیان و مدافعان شفافیت کماکان براین باورند که: «اگرچه امکان دارد شفافیت در کوتاه مدت، چالش ها و معایبی داشته باشد، اما در طولانی مدت اساسا مزایایی دارد که به معایب آن می چربد.»
منبع: مجلس ایران دات كام
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب